Eastway.pl

Potiomkin, właściwie: Kniaź Potiomkin-Tawriczeskij (ros. Князь Потёмкин-Таврический) – rosyjski pancernik, jeden z symboli Rewolucji 1905 roku w Rosji.

Był to pancernik generacji przeddrednotów, według rosyjskiej klasyfikacji – pancernik eskadrowy. Projekt stanowił ostateczne rozwinięcie linii rosyjskich przeddrednotów czarnomorskich, bazując na wcześniejszych okrętach tej klasy. Budowę okrętu rozpoczęto w Nikołajewie w Rosji w roku 1898 (obecnie Mikołaiw na Ukrainie), wodowanie nastąpiło 26 września 1900. Okręt wszedł do służby we Flocie Czarnomorskiej w roku 1904. Nosił nazwę: "Kniaź Potiomkin Tawriczeskij" na cześć Grigorija Potiomkina, aczkolwiek znany jest głównie pod nazwą skróconą "Potiomkin".

27 czerwca 1905 roku (14 czerwca w starym stylu), w atmosferze rozruchów rewolucyjnych w Rosji, załoga okrętu zbuntowała się przeciw dowództwu i opanowała okręt. Dowódca okrętu, kapitan Jewgienij Golikow i kilku oficerów zostali zabici. Pod przywództwem kwatermistrza Afanazego Matuszenko, "Potiomkin" oraz torpedowiec № 267, podnosząc czerwone rewolucyjne flagi, wpłynęły do ogarniętej strajkiem Odessy, gdzie następnie ich załogi broniły wystąpień rewolucyjnych. 1 lipca załoga "Potiomkina" wypłynęła na Morze Czarne, gdzie doszło do spotkania pancernika z eskadrą okrętów rządowych, której zadaniem było stłumienie buntu. W skład eskadry wchodziło 5 pancerników, lecz ich załogi odmówiły strzelania do zbuntowanego okrętu. Do załogi "Potiomkina" przyłączyła się także załoga pancernika "Gieorgij Pobiedonosjec", lecz następnego dnia zdała swój okręt władzom. Nie mogąc uzupełnić zapasów, 8 lipca "Potiomkin" przepłynął do Konstancy w Rumunii, gdzie załoga opuściła okręt.

Pancernik został następnie zwrócony Rosji, po czym jego nazwę zmieniono na "Pantieliejmon" ("Пантелеймон"). Już jednak 26 listopada 1905 nowa załoga pancernika przystąpiła do powstania w Sewastopolu, w którym tym razem główną rolę odgrywali marynarze krążownika "Oczakow".

"Pantieliejmon" brał udział w I wojnie światowej na Morzu Czarnym. W kwietniu 1917 został przemianowany ponownie na "Potiomkin-Tawriczeskij" (już bez "Kniaź"), a w maju na "Boriec za swobodu" ("Борец за свободу" – Bojownik o wolność). W maju 1918 został zdobyty w Sewastopolu przez Niemców, później wpadł w ręce "białych" wojsk Denikina. W kwietniu 1919 został wysadzony w powietrze, żeby nie wpadł w ręce bolszewików, w 1923 został ostatecznie złomowany.

Oprócz "Potiomkina", załogi kilku innych okrętów buntowały się przeciw rządowi carskiemu w latach 1905 – 1907. W 1926 roku reżyser Siergiej Eisenstein nakręcił o buncie słynny film Pancernik Potiomkin.

Dane techniczne:

* wyporność: 12 900 t
* długość / szerokość / zanurzenie: 115,3 / 22,2 / 8,3 m
* siłownia: 2 pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania, moc: 10 600 KM, 2 śruby
* prędkość maksymalna: 16,7 węzłów
* zasięg: 3600 Mm przy prędkości 10 w.
* załoga: 731 ludzi
* uzbrojenie:
4 działa kalibru 305 mm (długość lufy 40 kalibrów) w dwóch wieżach
16 dział kalibru 152 mm (długość lufy 45 kalibrów) w kazamatach
14 dział kalibru 75 mm
4 działa kalibru 47 mm
5 stałych wyrzutni torpedowych
2 działa 63 mm, 2 działa 47 mm, 2 działa 37 mm na kutrach
* pancerz:
pas pancerny na burtach - 203-229 mm
pokład - 38-76 mm
wieże - 254 mm
kazamaty - 127 mm
pomost bojowy - 229 mm