Eastway.pl

W czasie pierwszego najazdu Hunów w 370 r., wyznaczającego koniec epoki starożytnej, zostały doszczętnie zniszczone wszystkie miasta. Ocalał tylko Cherzonez. Zajmowali je nadal Rzymianie, jednak ich cesarze nie rezydowali już w Rzymie, lecz w Konstantynopolu.
Bizantyjczycy postawili na rzemiosło. Na Krymie wytwarzano i sprzedawano ogromną ilość wyrobów z żelaza, ceramiki, skór, drewna, tkanin i kamieni szlachetnych sprowadzanych z Bizancjum, Egiptu i Syrii. Bizantyjczycy interesowali się także resztą półwyspu, dopiero jednak za panowania Justyniana, po 533 r, znaleźli środki na budowę twierdz nadbrzeżnych ( Kercz, Sudak, Ałuszta, Gurzuf ). Panowanie bizantyńskie na Południowym Wybrzeżu Krymu trwało do końca VII w.

Najstarsze ślady obecności człowieka na Krymie, pochodzące sprzed około 100 tys. lat (okres paleolitu środkowego, tak zwana kultura mustierska), znaleziono w jaskiniach Kiik-Koba i Czokurcza. Najstarszymi znanymi budowlami na półwyspie są menhiry skielskie w pobliżu wsi Skiela, datowane na przełom III i II tysiąclecia p.n.e. Pierwszym znanym ludem, który zamieszkiwał Krym byli Kimeryjczycy. Większość badaczy twierdzi, że był to lud tracki, należący do grupy wymarłych ludów indoeuropejskich. Kimeryjczyków łączy się z dwiema kulturami, które archeologowie wyodrębnili na Krymie - kulturą katakumb ( XX-XV w. p.n.e) i kulturą kyzył-kobińską (700-600 r. p.n.e.).

W XIII-XIV wieku Krym był w składzie mongolskiej Złotej Ordy, a chanat powstał w roku 1427 w wyniku jej rozpadu. W 1475 przyjął zwierzchnictwo imperium osmańskiego. Chanat odegrał ważną rolę w Europie środkowo-wschodniej, najeżdżając Rosję i Rzeczpospolitą, co było powodem wojen polsko-tureckich. W latach 1648-1654 chan Islam III Girej poparł powstanie Chmielnickiego. Jednak widząc klęski Polaków i chcąc utrzymać status quo na tym obszarze, zaczął je zwalczać, przyczyniając się tym do oddania Ukrainy w ręce Rosji (ugoda w Perejasławiu w roku 1654). W wyniku wojny Turcji ze Świętą Ligą w latach 1683-1699 stracił on Azow (definitywnie w 1739 roku, mimo dwóch wojen). Od tej pory chanat stał się faktycznie rosyjskim protektoratem. W 1783 został anektowany przez Rosję i zamieniony w prowincję Nowa Rosja. Obecnie tereny te należą do Ukrainy (na zachód od Donu) i do Rosji.

Oficjalne przyłączenie Krymu do terytorium Rosji nastąpiło 18 lutego 1784 r. Tego dnia niestrudzony kolonizator wybrzeży czarnomorskich, książę Grigorin Potiomkin, noszący od 1783 r. tytuł najjaśniejszego księcia taurydzkiego, przedłożył carycy koncepcję utworzenia nowej jednostki administracyjnej. Następnego dnia projekt ten zatwierdzono ukazem O ustroju administracyjnym obwodu taurydzkiego, a 5 maja 1784 r. wydzielono środki finansowe na jego realizację. Zarządcą nowej jednostki został Wasilij Kochowski.
Natychmiast po ogłoszeniu aneksji przystąpiono do kolonizacji na wielką skalę, połączonej z militaryzacją półwyspu. Przede wszystkim zaczęto budować dwa wielkie miasta, które miały stać się nowymi centrami: Symferopol - stolicę Krymu i port wojenny Sewastopol.

Traktat paryski, kończący wojnę krymską, miał decydujące znaczenie dla Krymu. Rosjanie już nie mogli prowadzić polityki militarystycznej w basenie Morza Czarnego, zaczęto więc finansować inwestycje cywilne. Budowano drogi, porty handlowe (Eupatoria, Teodozja, Kercz), pojawiły się pierwsze zakłady przemysłowe.

O świecie 22 czerwca 1941 r. Niemcy zbombardowali Sewastopol. 11 armia Wehrmachtu wraz z oddziałami rumuńskimi i słowackimi dotarła na Krym 20 września 1941 r. tocząc zawzięte walki z 51 armią radziecką, wspieraną przez uciekającą z Odessy tak zwaną Armią Nadmorską. Niebawem 51 armia musiała się ewakuować na Półwysep Kerczeński, a stamtąd na Tamań. Armia Nadmorska wycofała się do Sewastopola. 16 listopada 1941 r. niemcy zajęli cały Półwysep Krymski oprócz Sewastopola, który zdobyto dopiero na początku czerwca 1942 r., po trwającej 250 dni oblężeniu. Podobno Niemcy stracili podczas szturmu na Sewastopol aż 300 tyś. żołnierzy, 400 czołgów i 900 samolotów.

W czerwcu 1945 r. zlikwidowano Krymską ASRR i w jej miejsce utworzono Obwód Krymski, czyli zwykłą prowincję, niemającą autonomii kulturalnej, będącą częścią Rosyjskiej Federacji Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Oczyszczone etnicznie terytorium poddano intensywnej rusyfikacji. Władze radzieckie zmieniły nazwy prawie wszystkich miejscowości na Krymie. Przy doborze nazwa przyjęto trzy kryteria: sowietyzację, upamiętnienie Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, oraz tak zwany klucz topograficzny. Opuszczone wsie zasiedlili koloniści z centralnej Rosji.

W 1989 r. Rada Najwyższa ZSRR wydała dekret zezwalający Tatarom krymskim na powrót w rodzinne strony po 45 latach zesłania. W połowie 1990 r. przybyła na Krym pierwsza grupa 90 tyś. repatriantów z Uzbekistanu. Do lata 1991 r. liczba ta wzrosła do 150 tyś. Po raz pierwszy od 74 lat zebrał się kurułtaj, przyjmując deklarację z żądaniem przywrócenia wszelkich praw, jakie Tatarzy mieli przed wygnaniem. Wywołało to panikę wśród miejscowych Rosjan, z których wielu zajmuje domy i ziemie należące dawniej do Tatarów. Zdominowane przez Rosjan władze wyznaczyły repatriantom 8 tak zwanych stref osiedlenia, gdzie miały powstać nowe domy i gospodarstwa. Tereny te były bardzo niedogodne pod względem klimatycznym, jakości gleb i zaopatrzenia w wodę. Ponadto na obszarach tych mieszkało niegdyś tylko 15% ogółu Tatarów, a teraz miało tam zamieszkać co najmniej 60%. Nic wiedz dziwnego, że rozwiązania te uznano za niezadowalające. Tymczasem kryzys, który osłabił ZSRR i umożliwił Tatarom repatriację, doprowadził do likwidacji imperium radzieckiego.