Aneksja rosyjska
Oficjalne przyłączenie Krymu do terytorium Rosji nastąpiło 18 lutego 1784 r. Tego dnia niestrudzony kolonizator wybrzeży czarnomorskich, książę Grigorin Potiomkin, noszący od 1783 r. tytuł najjaśniejszego księcia taurydzkiego, przedłożył carycy koncepcję utworzenia nowej jednostki administracyjnej. Następnego dnia projekt ten zatwierdzono ukazem O ustroju administracyjnym obwodu taurydzkiego, a 5 maja 1784 r. wydzielono środki finansowe na jego realizację. Zarządcą nowej jednostki został Wasilij Kochowski.
Natychmiast po ogłoszeniu aneksji przystąpiono do kolonizacji na wielką skalę, połączonej z militaryzacją półwyspu. Przede wszystkim zaczęto budować dwa wielkie miasta, które miały stać się nowymi centrami: Symferopol - stolicę Krymu i port wojenny Sewastopol.
Równocześnie przystąpiono do akcji przesiedlania ludności. W chwili zajęcia Krymu przez Rosjan mieszkało tam około 300 tyś. ludności. Byli to głównie Tatarzy (78%) i społeczności tatarsko-języczne (Karaimi, Krymczacy). Mniejszości chrześcijańskie - Ormianie i Grecy skupiały się w miastach i monastyrach. Rosjanie całkowicie zmienili tę grupę etniczną. Grupą dominującą na Krymie mieli być chrześcijanie, ale tylko Rosjanie. Innym chrześcijanom kazano przenieść się do Azowa i Kubania - to właśnie wtedy wysiedlono z terenów górskich całą chrześcijańską ludność - wszystkich Greków (do Mariupola), znaczną część Ormian (do Rostowa nad Donem) oraz inne ludy, w tym prawdopodobne także Gotów. Najgorszy był los ludności tatarskiej. W latach 1774-1796 wypędzono ją z 687 wsi, z których następnie 315 zostało całkowicie zniszczonych. 80 tyś Tatarów wyemigrowało do Turcji. Władze rosyjskie starały się, aby napływ kolonistów z Rosji był jak najszybszy, dlatego też osadników zwalniano z podatków i hojnie obdarowywano ziemią.
Uroczystym potwierdzeniem przyłączenia nowych ziem do Rosji stała się triumfalna wizyta Katarzyny II na Krymie. Tą ogromną imprezę propagandową, opracowaną przez księcia Potiomkina, przygotowywaną przez trzy lata (1784-1786), zrealizowano za kwotę 15 mln rubli w 1787 r. W trakcie podróży Katarzyna II spotkała się w Kaniowie nad Dnieprem z królem Polski Stanisławem Poniatowskim, swym kochankiem sprzed ponad trzydziestu lat, a w Chersoniu z cesarzem austriackim, Józefem II. Zarządca południowej Rosji książę Potiomkin nie szczędził pieniędzy i starań, by dostojnym gościom jak najlepiej zaprezentować swe osiągnięcia, kazał nawet pobudować makiety wiosek (wsie potiomkinowskie) które oglądane z daleka, miały świadczyć o zaludnieniu pustych stepów.
W 1787 Turcja, nie mogąc przeboleć straty Krymu, wdała się w czwartą już wojnę z Rosją. Początkowo Rosjanie, i sprzymierzeni Austriacy, ponosili klęski, co zachęciło również Szwecję do wypowiedzenia wojny Rosji. Ale po 1789 sytuacja wojenna się odmieniła. Pierwsza z wojny wycofała się Szwecja, nie uzyskując żadnych sukcesów. Jako druga Austria, a to na skutek śmierci cesarza Józefa II. Zaś po serii klęsk w Mołdawii i nad Dunajem, o pokój poprosiła także Turcja. Traktat pokojowy z 1792 potwierdził wszystkie dotychczasowe zdobycze Rosji na północ od Morza Czarnego.
Rosja nie zamierzała poprzestać na zdobyciu dojścia do Morza Czarnego, szykowała się do ekspansji na Bałkany, Kaukaz, a nawet na Stambuł. Dlatego fundusze popłynęły głównie do Sewastopola, gdzie rozbudowywano bazę floty czarnomorskiej.
W połowie XIX w. Sewastopol znalazł się w centrum polityki europejskiej. W lutym 1853 roku car Rosji Mikołaj I Romanow skierował do Turcji ultimatum w sprawie przekazania pod jej opiekę wszystkich prawosławnych obywateli w Imperium Osmańskim. Gdy sułtan ultimatum odrzucił, wojska rosyjskie weszły do księstw naddunajskich Wołoskiego i Mołdawii. Wówczas Turcja wypowiedziała Rosji wojnę a jej wojska zaatakowały rosyjskie terytoria na Kaukazie, skąd zostały jednak wyparte, a flota turecka zniszczona w bitwie morskiej pod Synopą w południowej części Morza Czarnego. Zwycięstwo rosyjskie pod Synopą podburzyło nastroje w Anglii i Francji, a państwa te pospieszyły z pomocą Turcji, zaś Austria wysłała swe wojska na Wołoszczyznę (chociaż nie wstąpiła do związku przeciw Rosji). Anglia i Francja, wykorzystując swe panowanie na morzach, dokonały szeregu bombardowań i prób desantu w Finlandii, Zatoce Fińskiej, na wyspach Alandzkich na Bałtyku, w Pietropawłowsku na Kamczatce oraz w Odessie i Kerczu na Morzu Czarnym. We wrześniu 60 tysięcy żołnierzy wojsk brytyjskich, francuskich i tureckich wylądowało na Półwyspie Krymskim. Dołączyły do nich później także wojska Sardynii. Sprzymierzeni zajęli półwysep bez większych walk, z wyjątkiem miasta i twierdzy Sewastopol, którego oblężenie, połączone z ciężkimi bombardowaniami, trwało przez 11 miesięcy, do września 1855 roku. Do historii przeszła też szarża lekkiej kawalerii brytyjskiej na stanowiska rosyjskiej artylerii w bitwie pod Bałakławą.
W trakcie wojny krymskiej zmarł car Rosji Mikołaj I Romanow, a tron po nim przejął jego syn Aleksander II (1855 - 1881).
Po zdobyciu przez sprzymierzonych Sewastopola, wojna krymska trwała jeszcze przez prawie pół roku, ale działania wojenne ograniczyły się już tylko do terenów Zakaukazia i sporadycznych ataków floty brytyjskiej na miasta rosyjskie nad Bałtykiem i Morzem Białym. Trwała też angielska blokada cieśnin duńskich, uniemożliwiająca Rosji eksport zboża i innych towarów. Wojna ostatecznie zakończona została 30 marca 1856 roku traktatem pokojowym na kongresie w Paryżu. Według jego ustaleń Rosja musiała odstąpić południową część Besarabii Turcji, która utrzymała też protektorat nad Mołdawią, Wołoszczyzną i Serbią, Morze Czarne ogłoszone zostało jako neutralne, czyli otwarte dla wszystkich flot, a ponadto mocarstwa zachodnie przejęły opiekę nad całą ludnością chrześcijańską w imperium tureckim.
Siódma wojna rosyjsko-turecka, przez poszerzenie jej o wojnę krymską, przy udziale W. Brytanii i Francji, zakończyła się więc przegraną Rosji.
Upokarzający dla Rosji był zwłaszcza zakaz posiadania floty wojennej i budowy twierdz przybrzeżnych na Morzu Czarnym. Wojna wykazała zacofanie techniczne i gospodarcze Rosji, głównie w rozwoju szlaków komunikacyjnych i budowie okrętów wojennych, korupcję i niedowład w zaopatrzeniu wojsk oraz nieudolność dowódców. Np. z braku połączenia kolejowego zaopatrzenie na front krymski dowożone było przez bezdroża Ukrainy wozami zaprzężonymi w woły. Innym przykładem dysproporcji możliwości technicznych był zasięg broni obu stron. Karabiny wojsk inwazyjnych miały zasięg do 1200 metrów, podczas gdy muszkiety rosyjskie - 300 metrów.
Idź do Początek XX w. >>