Czufut-Kale
Czufut-kale jest jednym z najlepiej zachowanych i najsławniejszych skalnych miast Krymu. Leży na wzgórzach niedaleko Bakczysaraju. Przyroda sama zatroszczyła się o to, aby miasto było nieprzystępne, a wybudowane przez ludzi wały obronne i twierdze dodatkowo wzmocniły je. Historycy nie dysponują pewnymi informacjami co do jego powstania. Mówi się o VI albo X–XI wieku.
Pierwsza teoria ma związek z Alanami, potężnym plemieniem pochodzenia irańskiego, które przeniknęło na Krym w II wieku po Chrystusie. Przyjąwszy chrześcijaństwo, Alanowie zajmowali się uprawą roli, hodowlą zwierząt i rzemiosłem. Miasto było nie tylko twierdzą obronną, ale także ważnym centrum rzemieślniczo-handlowym. Z pisemnych źródeł dowiadujemy się, że w XIII wieku nosiło ono nazwę Kirk-or (Czterdzieści Umocnień). Nazwa ta istniała do połowy XVII wieku. W 1299 roku miał miejsce najazd ordy tatarskiej na Półwysep Krymski. Wojska Nogaja za pomocą machin oblężniczych rozbiły część muru i wdarły się do miasta, po czym zabiły prawie wszystkich mieszkańców. W czasach chanatu Kirk-or stało się twierdzą tatarską i pełniło funkcję stolicy Chanatu Krymskiego (XV wiek). Sprawowali w niej rządy pierwsi chanowie: Hadżi-gerej i Mengli-Gerej. Ze względu na rangę miasta osiedlali się w nim przedstawiciele różnych nacji i religii. Dlatego też ludność miasta stanowili muzułmanie, chrześcijanie i Karaimi. W XVI wieku znaczenie miasta jako twierdzy podupadło, dlatego chan Mengli-Gerej przeniósł się do nowej stolicy, Bakczysaraju. Karaimi pozostali w Kirk-or. Miasto otrzymało wtedy nową nazwę – Czufut-kale (Żydowska Twierdza). Wynika to z pokrewieństwa religii Karaimów z judaizmem.
W starej części miasta Czufut-kale można zobaczyć ruiny meczetu oraz mauzoleum, w którym znajduje się grób córki chana Tochtamysza, Dianiki-chanym (1437). W nowej części miasta dobrze zachowało się gospodarstwo z XVII wieku. Daje ono wyobrażenie o konstrukcji budynków mieszkalnych i sposobie zagospodarowania miasta. Domy najczęściej były piętrowe, z balkonami i oknami. Piętro budynku wykorzystywano jako część mieszkalną, natomiast parter był przeznaczony dla bydła i inwentarza. Domy pokrywała dachówka. Ogrzewano je paleniskami, a niektóre miały nawet piece. Produkty żywnościowe trzymano w wykutych w skale piwnicach pod domami. Na podwórzu były stodoły i szopy. Wszystkie te zabudowania otaczał wysoki mur kamienny. Był to sposób budownictwa typowy również dla innych miast skalnych na Krymie.
Po przeniesieniu się Tatarów do Bakczysaraju Karaimi mieszkali w Czufut-kale aż do lat 70. XIX wieku. Po zdobyciu Krymu przez Rosję przyjęli jej zwierzchnictwo. Rząd carski udzielił im pewnych przywilejów. Od tego czasu mogli się osiedlać na całym terytorium imperium rosyjskiego. Mieszkańcy stopniowo porzucali miasto i życie w trudnych warunkach, przesiedlając się do Bakczysaraju, Eupatorii i gdzie indziej. W ten sposób w XIX wieku Czufut-kale opustoszało.
