Hunowie
Hunowie – jeden ze starożytnych ludów Wielkiego Stepu. Był to koczowniczy lud wywodzący się ze wschodnich terenów Azji Środkowej. W IV w. pojawili się we Wschodniej Europie, gdzie w V w. utworzyli krótkotrwałe imperium. Hunowie charakteryzowali się doskonałym opanowaniem jazdy konnej, podobnie zresztą jak inni mieszkańcy stepów.
Hunowie nie pozostawili po sobie źródeł pisanych.
Hunowie są na ogół uznawani za potomków Xiongnu, ludu żyjącego w starożytności na stepowym pograniczu Chin. Zakłada się, że część Xiongnu pod militarnym naciskiem chińskiego cesarstwa Han wyemigrowała w I w. na zachód. Jako pierwszy identyfikacji Hunów z Xiongnu dokonał w XVII w. francuski orientalista Joseph de Guignes. Za tą tezą przemawia zbieżność nazw tych ludów (Xiongnu w mandaryńskim czytane jest dzisiaj (w przybliżeniu) "śiung-nu", jednak nagłosowe "x" [ś] rozwinęło się z dawnego [h] i wymowa pierwszego członu nazwy jako [hiung], [hung] jest do dziś często spotykana w różnych językach chińskich), zaświadczony w źródłach mongoloidalny wygląd Hunów, posługiwanie się przez nich łukiem refleksyjnym i podobieństwo zwyczajów grzebalnych. Jednak z braku bezpośrednich przekazów pozostaje ona domysłem i nie można wykluczyć, że był to inny lud ze wschodniej części Wielkiego Stepu, a zbieżność nazw jest przypadkowa, ewentualnie nazwa Hunów została zapożyczona od potężniejszych sąsiadów.
Należy przy tym zaznaczyć, że ludy stepowe często stanowiły konfederację plemion i nie można wykluczyć, że wśród właściwej konfederacji Hunów (z pominięciem ludów podporządkowanych i sprzymierzonych) były także plemiona innego niż dalekowschodnie pochodzenia.
Na podstawie analizy pojedynczych zanotowanych słów z języka Hunów uważa się, że prawdopodobnie ich język był spokrewniony z językiem czuwaskim.
Hunowie pojawili się w Europie w IV w. najpierw na terenach na północ od Morza Czarnego (dzisiejsza Ukraina), gdzie po podporządkowaniu sobie Alanów podbili w 375 Ostrogotów i zepchnęli plemiona germańskie na zachód, zmieniając całkowicie układ sił w Europie i zapoczątkowując wędrówkę ludów.
W V w. Hunowie zjednoczyli pod swoim przywództwem ludy Europy Środkowo-Wschodniej (wśród plemion, które wchodziły w skład imperium Hunów wymieniani są irańscy Alanowie i Sarmaci, germańscy Gepidowie, Rugiowie, Skirowie i plemiona Gotów), a ich państwo osiągnęło największą potęgę za panowania Attyli. Hunowie osiągnęli w tym czasie dyplomatyczną i militarną przewagę nad Bizancjum i Rzymem, co zawdzięczali rozwiniętej technice walki konnej i systemowi opłacania lojalności podległych plemion łupami pochodzącymi z plądrowania bogatych rzymskich miast na południu.
W roku 451 Hunowie zostali pokonani przez rzymskiego wodza Aecjusza na Polach Katalaunijskich. Wkrótce po śmierci Attyli w roku 453 państwo Hunów rozpadło się, w wyniku klęski zadanej im w bitwie nad rzeką Nedao w Panonii przez Gepidów pod wodzą Ardaryka w roku 454. Hunowie zostali wyparci na stepy czarnomorskie, a następnie zostali rozbici przez Awarów. Resztki Hunów zjednoczyły się z Bułgarami.
Rozbicie Hunów umożliwiło Słowianom przesunięcie się na południe nad Dunaj, w bezpośrednie sąsiedztwo Cesarstwa Bizantyjskiego.