Wielka Jałta
Wielka Jałta to najbardziej znana i najpopularniejsza wśród turystów cześć Południowego Wybrzeża Krymu. W jej skład wchodzi Jałta, Liwadia, Oreanda, Gaspra i Mischor, Koreiz, Ałupka, Simeiz, Foros, Massandra, Nikita, Gurzuf z Artekiem.
Stolicą regionu jest Jałta; kulturalno-naukowe i polityczne centrum półwyspu, a przede wszystkim międzynarodowe centrum turystyczne, riwiera równa kurortom Krety, Kanarów czy Monte Carlo.
Jałta
Według legendy, dawno temu po Morzu Czarnym
płynęli Grecy z Konstantynopola w poszukiwaniu urodzajnych terenów na założenie nowej kolonii. Rejs trwał długo, a brzegów nadal nie było widać. Morze Czarne nazywane wówczas Pontos Aksinos - Morze Niegościnne, i tym razem pokazało swoją siłę. Zerwał się silny sztorm, żeglarze stracili orientację i z wolna opadali z sił. Gdy w końcu burza ucichła, przez wiele dni unosiła się mgła. Wędrowcy powoli tracili nadzieję, że jeszcze kiedyś staną na brzegu. Aż pewnego dnia powiał wiatr, rozwiał mgły, wyszło słońce i niedaleko od statku Grecy ujrzeli zielony brzeg i góry. - Jałos! Jałos! (Brzeg! Brzeg!) - krzyknął jeden z żeglarzy. I wszyscy na statku z radością witali ziemię.
To była Tauryda... Na brzegu Grecy wraz z miejscową ludnością (byli to Taurowie) wybudowali osadę i nazwali ją tak ważnym dla nich słowem: jałos - brzeg.
Jałta >>
Liwadia
Nazwa miejscowości pochodzi od greckiego liwadion, czyli łąka, polana. Na początku XIX w. ziemie te należały do pułkownika Rewiloty, a potem do grafa L. Potockiego, pod kierownictwem którego wzniesiono dom, a sadownik Delinger rozbudowywał park. W 1860 r. Liwadię kupiła rodzina carska. Pod kierunkiem włoskiego architekta Monigettiego dom Potockiego przebudowano na pałac. Dla Aleksandra III wzniesiono też Mały Pałac.
W 1910 r. gospodarzem Liwadii został car Mikołaj II. W miejscu starego pałacu postawiono w 1911 r. letnią rezydencję cara, tzw. Wielki (lub Biały) Pałac, istniejący do dziś . Liwadia >>
Oreanda
Położona 7 km na zachód od Jałty. Oreanda także awansowała z dawnej greckiej wsi do rangi kurortu dzięki budowie pałacu. W miejscowości tej osiedlono Greków ze służących w Bałakławie Katarzynie II oddziałów pod dowództwem generała Revelotiego. On sam otrzymał w Oreandzie majątek ziemski. W 1825 r. dobra te odkupili Romanowowie. Dla nich w latach 1843-1852 Stackenschneider wzniósł pałac. Niestety w 1882 r. rezydencja spłonęła. W 1948 r. rozebrano jej pozostałości i zbudowano tam sanatorium. Podobno w latach 70. było to ulubione miejsce wypoczynku Leonida Breżniewa. Obok sanatorium rozciąga się jedna z najlepszych plaż na południowym wybrzeżu Krymu.
Do Oreandy można dostać się z Liwadii Carską Ścieżką, w czasach ZSRR zwaną Słoneczną Ścieżką.
Mischor, Koreiz i Gaspra
Pierwszymi znanymi mieszkańcami tego terenu byli Taurowie. Niedaleko Gaspry znajduje się cmentarz tauryjski z około 40 sarkofagami datowanymi na 1000 lat p.n.e.
W I w. n.e. Rzymianie wybudowali fortecę Charaks na Przylądku Aj-Todor. Dawniej były tam magazyny na amunicję, termy i sale gimnastyczne.
We wczesnym średniowieczu Fidor Tiron ufundował
klasztor, stąd też przylądek nazwano Klasztornym.
Na peryferiach Koreiz odkryto piece średniowiecznych garncarzy, w których wypalano amfory do wina i inne przedmioty ceramiczne. Osada ta leży u podnóża góry Aj-Petri, 15 km od Jałty, i stanowi zakończenie brzegowej części Mischoru. Do rewolucji ziemie te należały do księcia F. Jusupowa, spokrewnionego z ostatnim carem Mikołajem II. Jego pałac w Koreiz to jedno z najwspanialszych osiągnięć architekta N. Krasnowa.
W 1945 r. w czasie konferencji jałtańskiej, toczącej się w Liwadii, przebywała tu delegacja radziecka. Stalin wydał w pałacu obiad na cześć przywódców zachodnich. Historycznym miejscem jest też tutejszy szpital, gdzie leczył się podczas pobytu w Gasprze Lew Tołstoj. Mischor, Koreiz i Gaspra >>
Ałupka
Ałupka leży 16 km od Jałty. Jej historia, jak i innych miejsc wybrzeża, sięga dalekiej przeszłości. Nazwa
miasta pochodzi od greckiego słowa alepu - lisica.
Miasto usytuowane jest na górskiej terasie. Domy budowano wzdłuż górskich ścieżek, które z czasem
stały się ulicami. Amfiteatr górski jest jednym z najlepiej opisanych na południowym wybrzeżu Krymu.
Na górze Krestowoj niedaleko miasta odkryto ślady
pobytu Taurów. W XIV-XV w., gdy duża część krymskich wybrzeży należała do Genueńczyków, była tutaj jedna z ich faktorii.
W latach 20-tych XIX w. maleńką wówczas wioskę Ałupka odwiedził generał - gubernator Kraju Noworosyjskiego graf M. Woroncow. Do 1917 r. było to miejsce wypoczynku zamożnych ludzi. Ałupka >>
Simeiz
Simeiz był zamieszkały od najdawniejszych czasów. Kilka wieków p.n.e. była tu grecka osada Simeogoz.
Nazwa miasta z języka greckiego oznacza żagle, które można podziwiać ze skał. Unikalną malowniczość temu miejscu przydają urwiste brzegi, wąwozy i przybrzeżne skały: Diwa, Panea, Łabędzie Skrzydło. Zatoka Simeiz leży między Przylądkiem Aj-Panda a Skałą Cudu. Nad brzegiem morza można wejść na 43-metrowego Mnicha.
W 1931 r. podczas sztormu wiele bloków skalnych odłączyło się od Mnicha, który stracił swój pierwotny wygląd. Simeiz >>
Massandra
Na północ od Jałty na krętych zboczach wzgórza Polikurowskiego i Nikickiej Jajły leży osada Massandra. W zapisach pojawiła się pod koniec XV w. Za czasów Katarzyny II władał nią ekonom, radca
N. Smirnow. Po nim ziemie te często zmieniały właścicieli. W 1823 r. księżna A. Branicka podarowała Massandrę swemu zięciowi, M. Woroncowowi, który żyzne ziemie postanowił przeznaczyć na plantacje winogron i park - szkółkę i rezerwat roślin południowych. Park założył K. Kebach. W 1889 r. Massandrę kupił niezależny resort kierowany przez organa carskie. W końcu XIX w. zbudowano powyżej wioski pałac dla Aleksandra III (obecnie muzeum). Massandra >>
Nikita
Ogród botaniczny, leży 8 km od Jałty, posiada 11 000 gatunków i rodzajów roślin pochodzących ze wszystkich zakątków świata. Rośliny te oprócz geografii uczą również historii. Wśród roślin są takie żyjące skamieniałości jak gingko (Gingko bilobo) i sekwoja (Metasequoia), które przetrwały do dnia dzisiejszego. Ogród odegrał ogromną rolę w powiększaniu ilości roślin dekoracyjnych na Krymie. Powierzchnia ogrodu wynosi 272 ha. Nikita >>
Gurzuf
Gurzuf leży 16 km na wschód od Jałty w dolinie rzeki Awindy. Gurzufski amfiteatr to jedno z bardziej malowniczych miejsc wschodniego skraju Wielkiej Jałty. Od zachodu wznosi się Nikicki Grzbiet, na północy Babugan-Jajła zaś na wschodzie Aju-Dah (565 m, z tatarskiego Góra-Niedźwiedź). Masyw Aju-Dah, zbudowany z diabazu, porasta bogata roślinność, m.in. dęby, klony, graby, jesiony oraz drzewa terpentynowe. Zachowały się też pozostałości budowli obronnych, kultowych i mieszkalnych z okresu średniowiecza. Wybrzeże zatoki Gurzuf wygina się w szerokim łuku od góry Aju-Dah na wschodzie do Przylądka Mart'yan na zachodzie. Charakterystyczna sylwetka tej góry i widok na plażę z dwiema skałkami - wysepkami stały się swoistym uosobieniem krymskiego pobrzeża. Gurzuf >>
Foros
Nie było takiego człowieka od czasów Herodota, który wychodząc na przełęcz Bajdarską (503 m) nie zastygłby w zdumieniu na widok piękna południowego brzegu Krymu, zadziwiającej głębi morza i zakrętów linii brzegowej.
Na samym skraju 400-metrowej Czerwonej Skały wznosi się foroska cerkiew pw.Zmartwychwstania, działająca w chwili obecnej, ozdobiona freskami i ikonami. A w dole leży Foros.
Ziemie tutejsze należały kiedyś do księcia Patiomkina. Niewielki majątek obok (Tesseli - tu bywał w latach 30-tych XX w. M. Gorkij) był w posiadaniu N. Rajewskiego. W 1887 r. gospodarzem Forosu został herbaciany przemysłowiec A Kuzniecow. Część swojego majątku przeznaczył on na zagospodarowanie tego regionu. Foroski park jest jednym z najlepszych na Krymie zabytków sadowo-parkowej architektury XIX w. W 1896 r. Foros przeszedł w ręce Uszkowych, którzy przekształcili go w kurort. Latem 1916 r. F. Szalapin i M. Gorkij pracowali tutaj nad biograficzną książką o Szalapinie.
Dzisiaj Foros jest wspaniałym kurortem z dużą bazą leczniczo-diagnostyczną Leżący na zachód od Forosu przylądek Sarycz jest najbardziej na południe wysuniętym punktem Krymu.